Dit is deel 1 van een serie over “Overgave aan God”.

Deel 1/4: wat bedoelt men?
Deel 2/4: jezelf verloochenen
Deel 3/4: wat wil God dan?
Deel 3/4: je toevertrouwen (nog niet gepubliceerd)

---

Introductie

Aanleiding en achtergrond

In de christelijke wereld wordt soms gesproken over ‘je moet je overgeven aan God’. In mijn persoonlijke leven ben ik dit tegen gekomen in gesprekken met mensen die een grote rol spelen in mijn leven. Het was een beladen thema en iets waar ik ontzettend veel moeite mee had. Omdat het belang zo groot is wil ik onderzoeken wat christenen verwachten van ‘je overgeven aan god’ en waarom ze geloven dat dit iets is wat je moet doen.

Doel van dit artikel

Mijn bedoeling met dit artikel is om voor mezelf duidelijk te krijgen wat mensen bedoelen met ‘overgave aan god’ en wat mijn houding is t.o.v. dit idee. Daarnaast hoop ik dat het helpvol is voor andere mensen die met dit thema worstelen.

Structuur van dit artikel

Dit artikel heeft dezelfde opzet als een normaal wetenschappelijk artikel: introductie, methode, analyse (a.k.a. ‘resultaten’), discussie, conclusies. Ik geef twee rondes van analyse en discussie.

Probleemstelling

Ik wil de volgende vragen beantwoorden:

• wat wordt bedoeld met ‘overgave aan god’?
• wat is het belang hiervan?
• wat is de bron van dit idee?
• is het goed voor me om me ‘over te geven aan god’?

De eerste vragen worden behandeld in de eerste analyse en discussie. De laatste vraag wordt behandeld in de laatste discussie.

Methode

Om de vragen, zoals die gegeven zijn in de probleemstelling, te beantwoorden, zoek ik op internet naar antwoorden op hierboven genoemde vragen en vraag ik christelijke vrienden van mij om hun perspectief. Vervolgens zet ik de antwoorden op een rij en analyseer ze, waaruit ik een aantal nieuwe vragen opstel, waarop ik antwoorden geef. Tot slot geef ik mijn eigen conclusies.

Analyse 1

In deze sectie geef ik de informatie die ik vond tijdens mijn zoektocht naar antwoorden op de vragen die ik formuleerde in de Introductie.

Wat wordt bedoeld met ‘overgave aan god’?

Ik heb op internet gezocht naar verschillende begrippen van de term ‘overgave aan God’ door m.b.v. Google te zoeken en de Engels frase ‘surrender to God’ te gebruiken. De zoekmachine gaf verschillende types internetpagina’s als resultaten: 1) discussies op internetforae, 2) blogs van amateurtheologen, 3) informatiepagina’s van christelijke stichtingen, 4) boeken op internetwinkels. Ik heb van ieder van deze soorten informatiebronnen verschillende websites bekeken en de veelvoorkomende termen/gedachten/thema’s op een rij gezet. Zie hieronder.

Opvattingen van ‘je overgeven aan god’ volgens christenen:

• je levensplannen, wil, wensen, verlangens, rechten opgeven en/of ondergeschikt maken aan gods wil
• gehoorzaam zijn aan god
• gods wil zoeken
• vertrouwen (op Gods plan voor je leven)
• Jezus accepteren (als je zaligmaker)
• je zonden belijden en opgeven
• jezelf onder de autoriteit van god stellen, je onderwerpen aan God
• je leven offeren voor/aan god
• zorgen opgeven
• tegen god zeggen dat je geen rechten hebt en niets verdient
• stoppen met God wantrouwen, je over je wantrouwen t.o.v. God heenzetten
• wachten op gods handelen voor de vervulling van je verlangens
• je openen voor Gods liefde

Ideeën/thema’s die genoemd werden m.b.t. bovenstaande:

• onze natuurlijke verlangens en plannen zijn slecht
• er is strijd tussen onze wil en gods wil
• gelijkenis van de verloren zoon: die ging terug naar zijn vader en stelde voor om dienstknecht te worden
• god heeft de volledige controle over de wereld en je leven

Opvattingen van ‘overgave aan god’ volgens niet-christenen:

• “surrender to God is a deep-felt recognition that there are forces and factors directing and governing our lives over which we have no control whatever”
• “surrender to God is to live in harmony with nature and mankind”
• “surrender to a god, any god, means suppressing all logical, rational and cognitive faculties”
• “surrender in spirituality is allowing yourself to be with what is right in front of you”
• “surrender means: to feel”

Mijn persoonlijke aangeleerde overtuiging. Bij ‘je moet je overgeven aan God’ denk ik aan:

• god is mijn tegenstander en is machtiger dan ik; door me over te geven heb ik een kans om niet vernietigd te worden
• er wordt van me verwacht dat ik me t.o.v. God opstel als dienaar (of in normaal Nederlands: slaaf). God commandeert opdrachten en ik moet ze gehoorzamen. Ik leef vooral om mee te werken aan gods plannen. Alle plezier die ik ondertussen aan het leven beleef is bijvangst voor mezelf.

Wat is het belang van overgave aan God?

Deze vraag impliceert de aanname dat iemand het een goed idee vind dat mensen zich overgeven aan god. Ik lees dat christenen (en trouwens ook moslims en hindoes) dit inderdaad een goed idee vinden. De vraag is nu: waarom? Wat is de bedoeling en het belang hiervan? Hierbij kom ik twee verschillende christelijke opvattingen tegen:

1. Onderwerping en gehoorzaamheid: omdat God onderwerping en gehoorzaamheid vraagt. Deze bedoeling is er vanuit God. Ik heb de indruk dat deze opvatting vooral onderstreept wordt door mensen die het godsbeeld hebben dat god voornamelijk een koning of heerser is.
2. God is wijzer: omdat God beter weet wat goed voor ons is dan wijzelf, dus doen wat God wil maakt ons meer gelukkig dan doen wat we zelf willen. Deze bedoeling is er vanuit zowel God als mensen. Ik heb de indruk dat deze opvatting vooral onderstreept wordt door mensen die het godsbeeld hebben dat god voornamelijk een goede vader is.

Wat is de bron van de idee ‘overgave aan God’?

Ik vermoed de volgende bronnen:

1. het bijbelse (vooral oud-testamentische) godsbeeld van een heerser die gehoorzaamheid verwacht
2. uitspraken van Jezus (vooral in Mattheus 10) bijvoorbeeld over ‘jezelf verloochenen’, ‘je leven verliezen’, ‘je kruis opnemen als je Jezus volgt’.
3. een spirituele neiging naar ‘ergens bij horen’
4. een verlangen naar volledig vertrouwen op, en opgaan in, God¹

Discussie 1

In deze sectie geef ik een persoonlijke discussie van de gevonden informatie. De indeling van deze sectie komt 1-op-1 overeen met de indeling van de vorige sectie. De sectie sluit af met een lijst vervolgvragen.

Opvattingen van ‘overgave aan God’

Ik concludeer dat de christelijke opvatting van overgave aan God de volgende ingredienten bevat:

1. Onderwerping: de geestelijke houding aannemen van onderwerping aan gods wil
2. God wijzer achten: de erkenning (en het vertrouwen) dat God beter weet wat goed voor je is dan jezelf
3. Wantrouwen overkomen: je wantrouwen t.o.v. God overkomen
4. Eigen belangen opgeven: het opgeven van je idealen, verlangens, wensen, wil
5. Gods handelen afwachten: het stoppen van je acties en initatieven om vervulling van je wensen te bereiken. Concreet voorbeeld: niet daten als je een relatie verlangt maar afwachten tot het je overkomt.

Mijn standpunt t.o.v. deze elementen is als volgt: Onderwerping staat me niet aan omdat het suggereert dat de verhouding tussen God en mens hierarisch is en bestaat uit opdrachten geven en opdrachten uitvoeren. God wijzer achten staat me niet aan omdat ik vind dat dat geen recht doet aan de wijsheid, intuïtie en beoordelingsvermogen waarvan ik ervaar dat mensen die hebben.Je wantrouwen overkomen lijkt me goed. Ik ervaar zelf wantrouwen t.o.v. God en ik weet dat veel meer mensen dat hebben. Het lijkt me goed om daarvan verlost te worden en daar zelf ons best voor te doen. Eigen belangen opgeven lijkt me slecht omdat ik vind dat dat geen recht doet aan de verlangens en eigenheid en waardigheid van mensen.² Gods handelen afwachten lijkt me dwaas omdat onze wereld (naar mijn ervaring althans) zo ‘werkt’ dat ons handelen cruciaal is om te bereiken wat we nodig hebben.

Toen ik de christelijke opvatting(en) van ‘overgave aan God’ bekeek en eraan dacht dat christenen beweren te geloven dat god een vader is, rees bij mij de vraag “welke goede vader, die zijn kinderen heeft opgevoed tot mensen die zelfstandig goede levens leiden, zou willen dat zijn kinderen zo’n houding ten opzichte van hem innemen?!”

Het valt mij op dat de antwoorden van christenen conceptueel verschillen van die van niet-christenen. Eén van de niet-christelijke antwoorden geeft de indruk een sarcastische visie op de christelijke opvatting van overgave te zijn, in de zin van: als je je onderwerpt aan de wil van God zoals je die meent te vinden in heilige teksten dan negeer je je eigen gezonde verstand. Ik kan me vinden in de niet-christelijke opvattingen zoals ik die citeerde. Daaruit spreekt realistische erkenning dat we geen volledige controle over ons leven hebben maar dat veel ons overkomt; het spreekt van leven in harmonie en eenheid (dus het tegenovergestelde van de concurrentie tussen de willen van god en mensen die geïmpliceerd wordt in de christelijke opvatting!). Het spreekt van het ervaren van wat er is in je leven.

Belang van overgave aan God

Ik ontdekte dat er twee grote motieven zijn in de christelijke opvatting van overgave, namelijk ‘onderwerping’ en ‘God wijzer achten’. Bij het eerste motief denk ik: waarom heeft God dan mensen met een eigen wil gemaakt die kan afwijken van wat hij zelf wil? Bij het tweede motief denk ik: dan doet ons eigen beoordelinsgvermogen en wijsheid m.b.t. wat ons vervulling zou geven van onze behoeften en verlangens er dus niet toe voor God. Waarom hebben we die vermogens dan? Het lijkt mij stug dat God mensen maakt met intuïties, beoordelinsgvermogen en (praktische) wijsheid als hij de opbrengsten daarvan in twijfel trekt en wil vervangen door zijn eigen ideeën.

Bron van het idee

Ik heb voor de christelijke opvatting van overgave aan God een aantal bronnen genoemd die ik vermoed, maar dit berust op giswerk. Daarover heb ik verder niets te melden.

Vragen

De antwoorden die ik gevormd heb op de vragen van de probleemstelling, en de daaropvolgende discussie, geven aanleiding tot vervolgvragen:

• Is het zo dat God beter weet wat goed voor ons is dan wijzelf en dat wij kunnen weten wat god voor ons wil?
• Hoe weet je wat ‘gods wil’ is?
  (gezien de christelijke opvatting dat je je eigen wil moet negeren en gods wil moet opvolgen. Die bereidheid kan er altijd zijn, maar om dit te verwerkelijken moet je voor specifieke situaties weten wat gods wil is. Hoe kom je daarachter?)
• Hoe verhouden zich de ingredienten ‘onderwerping’ en ‘Gods wil hoger prioriteren dan je eigen wil’ tot het godsbeeld dat ieder mens een stukje van god is?
  Sommige mensen (incl. mezelf) geloven dat god in mensen woont; dat mensen b.w.v.s. een stukje van god zijn. Als dat zo is dan zijn we dus niet (helemaal) onderscheiden van god. Ideeën zoals ‘onderwerping’ en ‘concurrentie van wil’ impliceren dan dat god tegen zichzelf verdeeld is, of niet?
• Wat zou God’s opvatting van ‘overgave aan God’ zijn en wat zou God willen wat dit betreft?

Naast hierboven genoemde open vragen heb ik een aantal binaire vragen (die met een ‘ja’ of ‘nee’ antwoord worden) die bedoeld zijn om sturend te zijn in het vormen van een conclusie.

• Vraagt overgave iets van ons dat we niet willen?
• Kan ik er van uit gaan dat mijn verlangens overeenkomen met wat god voor/van mij wil?
• Moet ik stoppen met eigen acties om vervulling van mijn verlangens te bereiken?
• Moet ik er van uit gaan dat ik in mijn leven vervulling van mijn verlangens zal krijgen (ongeacht het antwoord op de vorige vraag)?

Analyse 2

Hieronder mijn antwoorden en analyse van de vragen die opkwamen uit de vorige discussie. Ik behandel nu slechts de binaire vragen. De open vragen hoop ik in een vervolgartikel te behandelen.
NB: in het beantwoorden van de vragen ga ik uit van de betekenis van ‘overgave’ die hoort bij een situatie waarin een overwonnen vijand zich ‘overgeeft’ aan de triomferende partij. Dit beeld van overgave kwam ik soms expliciet tegen in de christelijke beschrijvingen die ik las op websites. Deze connotatie van ‘overgave’ komt overeen met het begrip van ‘overgave’ wat ik in mijn christelijke omgeving geleerd heb, en met hetgeen veel christenen geloven (wat bleek uit mijn internet-zoektocht zoals hierboven beschreven).

Vraagt overgave iets van ons dat we niet willen?

Zo ja: Dan is er concurrentie tussen onze eigen wil en gods wil. Als god verwacht dat we kiezen om zijn wil te doen, dan prioriteert hij zijn eigen wil hoger. In het ergste geval respecteert god onze wil niet of negeert hij het.

Zo nee: dan lijkt ‘overgave’ me niet de juiste term voor wat er bedoeld wordt, want overgave impliceert verlies en als wij niets te verliezen hebben, dan hebben wij ook niets over te geven.

Kan ik er van uit gaan dat mijn verlangens overeenkomen met wat god voor/van mij wil?

Zo ja: dan hoef ik dus niet mijn wil of verlangens op te geven. → Dan lijkt me ‘overgave’ geen passende/relevante term.

Zo nee: (1) Daar kan ik niet mee leven, daar wordt ik ongelukkig van! (2) Waarom heeft god me die verlangens dan gegeven? (3) Dan kies ik voor een andere theologie.

Moet ik stoppen met eigen acties om vervulling van mijn verlangens te bereiken?

Zo nee: dan hoef ik niet mijn eigen plannen en inzichten op te geven en mijn initiatieven niet te stoppen. → Dan lijkt me ‘overgave’ geen passende/relevante term.

Zo ja: ik weet uit ervaring (en anderen met mij) dat dat een dwaze manier van leven is. Als je op je stoel blijft zitten afwachten dan gebeurt er niets. Dat ga ik niet doen.

Moet ik er van uit gaan dat ik in mijn leven vervulling van mijn verlangens zal krijgen (ongeacht het antwoord op de vorige vraag)?

Zo ja: dan is de term ‘overgave’ niet van toepassing; ik heb dan immers niets te verliezen.

Zo nee: (1) waarom vraagt God dat van me? (2) Waarom heeft God mijn verlangens dan gegeven? (3) Dat is een vooruitzicht wat me depressief maakt, daar wil ik niet mee leven. Dan kies ik voor een andere theologie.

Is het goed voor me om me ‘over te geven aan god’?

Veel ingrediënten van de christelijke opvatting van overgave aan God vind ik slecht, terwijl ik de niet-christelijke opvatting goed vindt. Mijn persoonlijke antwoord op deze vraag is dus afhankelijk van het perspectief van de vraagsteller.

Conclusies

Uit de vragen en antwoorden die behandeld zijn in voorgaande discussie blijkt dat het thema ‘overgave aan God’ zoals opgevat door christenen twee mogelijke standpunten kan produceren, die naast elkaar kunnen bestaan omdat overgave meerdere ingrediënten kent die los van elkaar geëvalueerd kunnen worden:

1. Hetgeen mensen bedoelen met ‘je overgeven aan God’ vormt geen bedreiging. Het woord ‘overgave is eigenlijk geen representatieve term voor wat mensen er mee willen aanduiden; een term als ‘vertrouwen’ of ‘toevertrouwen’ zou misschien beter passen.
2. Hetgeen mensen bedoelen met ‘je overgeven aan God’ vormt wel een bedreiging want het veroorzaakt een fundamenteel probleem dat ik niet kan tolereren, namelijk dat er m.b.t. mijn fundamentele verlangens concurrentie is tussen mezelf en God. Mijn reactie daarop is dat ik niet geloof dat de christelijke opvattingen van ‘overgave aan God’ overeenkomen met Gods houding t.o.v. mensen.

De opvattingen die niet-christenen over ‘overgave aan God hebben’ beaam ik, die lijken mij niet in strijd met een gezonde levenshouding.

---

1 Ik las een Engelse blogpost van iemand die een aantal christelijke liederen analyseerde en opmerkte dat ze erotische taal bevatten waaruit een verlangen naar ‘opgaan in god’ bleek.
Ik las daaronder een reactie van een atheïst die schreef dat hij deelgenomen had aan een zgn. ‘Alpha cursus’ en de indruk had gekregen dat ‘christenen proberen zichzelf te forceren tot een ‘vrije keuze’’ (mijn parafrase uit het Engels), wat ik een rake analyse vond.

² Ik merk op dat ingrediënten 3 en 4 niet consistent zijn (vertrouwen dat god je belangen respecteert vs je belangen opgeven).

---

Herken je dit? Vind je het inspirerend? Heb je vragen en/of aanvullingen? -> Je kunt hieronder het commentaar-formulier invullen. Je bent van harte welkom om deel te nemen aan de dialoog.

Vriendelijke groet, Pieter.