Introductie

In dit artikel stel ik vragen bij een bepaalde theologische theorie waarmee ik grootgebracht ben: het idee van ‘verzoening door voldoening’. Wat mij hiertoe drijft, is dat dit idee mij flink dwars zit om ontspannen met God te kunnen leven. Nou, dat moet dan wel een indrukwekkend idee zijn 😉 Wat houdt het in? Ik geef hieronder een hele korte schets van het idee van verzoening door voldoening:

• a) in het algemeen: God moet iemand straffen als iemand iets verkeerds doet.
• b) mensen doen dingen verkeerd.
• c) uit (a) en (b) volgt: God moet mensen straffen omdat ze verkeerde dingen doen
• d) de straf voor wat mensen verkeerd doen is de dood
  opmerking: de doodstraf die mensen zouden moeten krijgen houdt in: eeuwige dood, oftewel eeuwig verblijf in ‘de hel’.
• e) uit (c) en (d) volgt: mensen moeten gedood worden
• f) God straft Jezus (i.e. doodt Jezus) in plaats van mensen
• g) uit (e) en (f) volgt: mensen hoeven niet gestraft (gedood) te worden onder voorwaarde van (h)
• h) het bovenstaande is van toepassing als mensen erin geloven
  opmerking: door sommige gelovigen wordt een andere voorwaarde aangehouden
• i) als iemand gelooft in (a) t/m/ (h) dan volgt uit (g) en (h) dat diegene in het hiernamaals niet in de hel zal verblijven maar in de hemel
  als iemand niet gelooft in (a) t/m (i) dan volgt uit (g) en (h) dat diegene in het het hiernamaals in de hel zal verblijven.

Als ik in dit artikel de term verzoening door voldoening gebruik dan bedoel ik dus het bovenstaande.
Specifiek toegepast op mijzelf (even aangenomen dat ik in verzoening door voldoening geloof):

• ik ben een mens
• ik doe dingen verkeerd
• ik moet daarvoor gestraft (gedood) worden
• God straft (i.e. doodt) Jezus i.p.v. mij
• ik geloof in ‘verzoening door voldoening’
• ik zal in het hiernamaals niet in de hel maar bij God in de hemel zijn

Opmerkingen bij verzoening door voldoening

• blijkbaar vindt God de dingen die ik (verkeerd) doe belangrijker dan wie ik ben, want ‘zonden’ worden gezien als het meest bepalend voor de relatie tussen God en mens
• blijkbaar vind God vergelding belangrijker dan liefde, want vergelding speelt een meer cruciale en voorwaardelijke rol dan liefde. Vergelding heeft een veto-rol. Als God wel van mij houdt, maar geen vergelding uitoefent voor mijn verkeerde daden, dan kan God mij niet accepteren, hoeveel hij ook van mij houdt.
• blijkbaar vindt God geloof in ideeën belangrijker dan mijn welzijn en dan dat hij van mij houdt, want mijn geloof heeft een voorwaardelijke rol in de relatie tussen mij en God. Hoeveel er ook is dat God en mij naar elkaar toe trekt, ik ben pas ‘gered’ als ik in verzoening door voldoening geloof. Als ik er niet in geloof, dan kan God mij niet accepteren.
• verzoening door voldoening komt m.i. niet overeen met sommige gelijkenissen die Jezus geeft over hoe God met mensen omgaat, bijv. de gelijkenissen over de verloren zoon, het verloren schaap, het verloren geldstuk. Met name in de gelijkenis van de verloren zoon wordt de weggelopen zoon meteen door zijn vader geaccepteerd wanneer hij thuis komt. De zoon spreekt bij thuiskomst nog iets uit over zijn verkeerde gedrag maar daar reageert de vader niet eens op. Of zie ik iets over het hoofd?
• Dit idee m.b.t. de relatie tussen God en mensen betekent dat God accepteert mensen onder voorwaarde. Geloven in verzoening door voldoening betekent dat je het idee accepteert. Dit betekent dat je accepteert dat God mensen onder voorwaarde accepteert.

Vragen bij verzoening door voldoening

• waarom vindt God de dingen die ik verkeerd deed zoveel relevanter dan de dingen die ik goed deed?
• waarom vindt God het lijden dat ik aan anderen veroorzaakte zoveel relevanter dan het lijden dat anderen aan mij veroorzaakten?
• waarom vindt God het lijden dat ik aan anderen veroorzaakte zoveel relevanter dan het lijden dat ik onderga in mijn leven?
• waarom roept God ons op het matje v.w.b. de verkeerde dingen die we doen maar komt Gods rol v.w.b. het lijden dat mensen ondergaan in de wereld die door God gemaakt is niet aan de orde?
• waarom heeft Jezus tegen zijn discipelen gezegd dat ze hun naasten 70×7 keer moeten vergeven (dus oneindig vaak) en stelt God aan ons voorwaarden om vergeven te worden?
• als dit dogma zo cruciaal is, waarom laat God er dan zo veel onduidelijkheid over bestaan?
• wat is precies het criterium om ‘gered’ te worden?
  (Meer hierover in een volgend artikel!)
• waarom accepteert God ons wel onvoorwaardelijk in ons leven hier in deze wereld (waarvan christenen geloven dat ze door God geschapen en onderhouden wordt) maar niet in de hemel? Waarom kan God mij wel dulden op zijn aarde maar niet in zijn hemel?
  -> betekent dit dat God hier op aarde niet aanwezig is?
• wanneer moet je precies in verzoening door voldoening geloven om gered te worden? Is het voldoende dat je het geloof hebt in de laatste seconde voordat je sterft? Om moet je er in je leven minimaal een bepaald aantal uur aan gedacht hebben? Hoe werkt dat precies?

Tot zover

Hierbij houd ik voor nu mijn vragen en opmerkingen. Ik zou nog veel meer kritische vragen kunnen noemen, vooral v.w.b. de logica en juridische aspecten van het concept, maar ik heb me in dit artikel beperkt tot de theologische en rationele aspecten. Ik ben trouwens zeker niet de enige die kritische vragen heeft bij verzoening door voldoening. De laatste jaren lijkt het m.i. steeds normaler te worden onder niet al te conservatieve christenen om vragen te hebben bij dit idee. In Christelijk Nederland is de theoloog Reinier Sonneveld misschien de meest bekende en uitgesproken persoon rond dit onderwerp. Hij heeft erover gepubliceerd middels een boek, blog-artikelen en een conferentie.¹ Nog een relevant boek is The day the revolution began² van de Engelse theoloog N.T. Wright³.

Herken je de vragen en opmerkingen in dit bericht? Heb je vragen en/of aanvullingen? -> Je kunt hieronder het commentaar-formulier invullen. Je bent van harte welkom om deel te nemen aan de dialoog.

Vriendelijke groet, Pieter.

¹ Link naar artikel van Reinier Sonneveld: 29 vragen over verzoening door voldoening.
Boek geschreven n.a.v. een studiedag over Sonneveld’s behandeling van verzoening door voldoening: Hoe kan Jezus’ kruisdood ons verlossen? Link naar bol.com artikel.

² The day the revolution began. N. T. Wright. Link naar bol.com artikel.

³ Conservatieve christenen noemen de beste man misschien liever ‘N. T. Wrong’ 😉