Ik vraag me af: wat is ‘vertrouwen op god’ ofwel ‘je toevertrouwen aan god’? Ik hoor en lees van christelijke mensen regelmatig dat je god moet vertrouwen. Ik neem aan dat ze daar mee bedoelen dat ‘god vertrouwen’ gezond voor je is en/of dat god wil dat ik je hem vertrouwt. Ik vraag me daarbij af: wat houdt dit precies in; wat verwacht god van me in dezen?

Als ik christelijke visies over vertrouwen op god tot me neem (bijv. in een kerkdienst, in een persoonlijk gesprek, uit een boek, of van internet) dan krijg ik meestal de indruk dat christenen geloven dat je god blindelings moet vertrouwen, dat je zonder ervaring of bewijs moet aannemen dat god betrouwbaar is, ofwel dat je ‘de gok moet nemen’ dat god dingen wil/doet die in jouw belang zijn. Dat staat me niet aan; ik zal uitleggen waarom.

De gok nemen

In situaties met andere mensen doe je vertrouwen op een ander in de zin van van ‘de gok nemen’ volgens mij alleen in noodsituaties, als je in een situatie verkeert waarin je snel moet handelen en een andere keus waarschijnlijk slechtere gevolgen zal hebben. Bijvoorbeeld: er breekt oorlog uit en je wilt je kinderen in veiligheid brengen. Je moet jezelf en je dierbaren evacueren en je stopt je kinderen bij iemand in de auto om ze in veiligheid te brengen. Je vertrouwt daarmee je kinderen toe aan die persoon. In normale omstandigheden zou een ouder waarschijnlijk nooit zijn/haar kinderen met een vreemde laten mee gaan, maar nu is er sprake van een uitzonderlijke situatie, waarin je een risico neemt. Je doet dan het beste (of minst slechte) in een overmachtsituatie. Ik vraag me af of het woord ‘vertrouwen’ hierbij van toepassing is.

Ervaring

In normale situaties waarin je iemand vertrouwt, is er sprake van ervaring met de betreffende persoon. En als je iemand niet uit ervaring vertrouwt maar toch iets kwetsbaars met iemand deelt, dan neem je een gok, een risico. Dat risico is er niet als je iemand zo goed kent dat je er niet aan twijfelt dat diegene goed met je dierbare dingen zal omgaan. Datzelfde geldt voor vertrouwen op een gereedschap of apparaat of hulpmiddel. Bijvoorbeeld: als je uit ervaring weet dat de trein altijd op tijd rijdt dan kun je met vertrouwen in de trein stappen en er van uit gaan dat je op tijd op je bestemming komt.

Vertrouwen op God: de gok nemen of kennen uit ervaring?

Verwacht god van ons dat we hem ‘vertrouwen’ in de zin van ‘de gok nemen’, zo van, eigenlijk weten we het niet zeker maar we nemen het risico omdat andere opties slechter zijn? Christenen zeggen dat soms, dan zeggen ze zoiets als ‘geloof is een sprong’. (Als je met een intellectuele christen te maken heeft zal ‘ie je misschien nog een verwijzing naar Kierkegaard er bij geven). Oh ja?! Zou god dat willen? Zou god een wereld maken waarin het normaal is dat geloven in de betrouwbaarheid van god een gok is?

Als ik spreek over vertrouwen op god dan denk ik daarbij o.a. aan het geloof dat god invloed heeft op ons leven. Wat dat betreft ben ik opgegroeid met de idee dat “God doet wat hem behaagt”. Oftewel: god kan – hypothetisch – de meest idiote dingen teweegbrengen of van mensen verwachten, en dat is allemaal prima omdat god weet wat in het grote wereldplaatje de beste resultaten oplevert.¹ Houdt ‘vertrouwen op god’ in dat ik b.w.v.s. god volledig carte blanche geef en mijn eigen belangen volledig ondergeschikt maak aan god’s hypothetische belangen? Houdt het in dat ik de gok neem dat god keuzes maakt die in mijn belang zijn? Dat laatste wordt door christenen gesuggereerd maar dat lijkt me niet redelijk. Ter illustratie: bedenk dat Jezus God een ‘vader’ noemde, en overweeg het volgende gedachte-experiment: Een klein kind heeft een mooi knutselwerkje gemaakt en brengt dat naar haar vader om het in bewaring te geven. Stel dat de vader zegt: “kind, goed dat je je knutselwerkje aan mij toevertrouwt. Ik kan er mee doen wat ik wil, ik zal doen wat ik goed acht. Ik kan het in de kast zetten, ik kan het in de vuilnisbak gooien, ik kan het weggeven. Je moet er maar van uit gaan dat ik beter weet dan jij wat er mee moet gebeuren, daar moet je me in vertrouwen”. Lijkt je dat gezond? Mij niet, als ik dat kind zou zijn dan zou ik van schrik mijn handen terug trekken en mijn dierbare knutselwerkje bij mezelf houden, zodra m’n vader begint te praten over alle dingen dij hij er mee zou kunnen doen. Als er zulke dingen in hem op kunnen komen dan kan ik hem niet vertrouwen. Deze illustratie komt overeen met hoe het christelijke godsbeeld op mij over komt.

Als ik de vader zou zijn dan zou ik zeggen: “kind, wat heb je dat prachtig gemaakt, ik zal er goed voor zorgen!” Als ik als vader daar naar zou handelen en me daarin consequent zou gedragen, dán groeit er vertrouwen bij het kind.

Dus wat mijn verwachting van god betreft: Het lijkt mij gezond dat ik er van uit ga dat god zowel zijn eigen belangen als mijn belangen kent en keuzes maakt die ons beiden gelukkig maken.

Wat als een mens god wantrouwt?

Als je god wantrouwt, hoe kun je dan zover komen dat je je aan god kunt toevertrouwen? Hoe komt er vertrouwen als je geen goede ervaringen hebt met iemand? En hoe kom je er aan toe om ervaringen met iemand op te bouwen als je iemand vanwege je wantrouwen op afstand houdt? Ik denk dat risico’s nemen dan wel noodzakelijk is, helaas. Ik zou het ‘kind’ dan aanraden om dit in kleine stapjes te doen: eerst iets kleins kwetsbaars/dierbaars delen en als je merkt dat dat goed gaat, dan iets meer; op die manier langzaam opbouwen. Van de ‘vader’ verwacht ik dan begrip daarvoor en wijsheid. Daarom verwacht ik van god begrip voor mensen die hem wantrouwen.

Conclusies

• ik denk dat vertrouwen gebaseerd is op ervaring, ook in de relatie tussen mensen en god
• het lijkt mij gezond dat ik er van uit ga dat god zowel zijn eigen belangen als mijn belangen kent en keuzes maakt die ons beiden gelukkig maken.
• als mensen god wantrouwen, kunnen ze kleine stapjes nemen om ervaring op te bouwen

¹ Bijbelse voorbeelden hiervan zijn: het verhaal waarin god aan Abraham de opdracht geeft om zijn zoon te slachten; de verhalen van profeten die bizarre opdrachten van God kregen; het verhaal dat god van Jezus vroeg dat hij zich liet kruisigen; etc.