Ongezonde theologie
v1.27c
Sommige christelijke sprekers verkondigen dat wij ‘de controle over ons leven’ moeten ‘overgeven’ aan God. (1) Ik ben het daarmee oneens en heb drie specifieke kritiekpunten. Enerzijds kunnen we geen controle overgeven wanneer we die niet hebben. Anderzijds moeten we controle niet over willen geven wanneer we die wel hebben. Ten derde suggereert overgave een onjuist beeld van Gods houding naar ons.
Geen controle. Wij hebben een zekere controle over ons leven; dat kun je zien aan het feit dat dingen uit ons leven een gevolg zijn van onze bewuste daden. Bijvoorbeeld: wij zoeken werk, nemen het initiatief om naar een sollicitatiegesprek te gaan, en krijgen een baan. Er zijn ook dingen waar we geen controle over hebben, bijv. in welk gezin we geboren zijn of onze lichaamslengte of de toestand van de economie. De leer van het opgeven van controle wordt gesteld in verband met bezorgdheid. Vaak hebben zorgen te maken met de toekomst. De toekomst is iets waarover we grotendeels geen controle hebben. Je zou piekeren en bezorgdheid zien als een poging tot controle, of een illusie van controle. Echter, als we stoppen met bezorgdheid dan geven we geen controle op: de (toekomstige) situatie wordt er niet anders door als gevolg van ons stoppen met erover te piekeren. Daarom denk ik dat ‘controle overgeven aan God’ iets is wat niet kan of wat niet juist verwoord is. Voor zover we geen controle hebben over de toekomst, kunnen we dat niet opgeven. Voor zover we er wel controle over hebben, doen we er goed aan om daar gebruik van te maken.
Controle weggeven. Daarnaast ben ik het niet eens met dat we ‘ons leven moeten overgeven’ aan God. Dit veronderstelt dat God de touwtjes van ons leven in handen wil nemen, of dat wij hem die touwtjes geven. Dat lijkt mij onjuist. Ik denk niet dat God ons leven stuurt of wil sturen, i.i.g. niet in grote mate: geen micro-management.
In mijn ervaring is het zonde om te ‘vertrouwen op God’ op de manier van ‘wachten tot God regelt wat je nodig hebt’. Als we iets willen bereiken, moeten we daar naar streven en handelen. Dat werkt. God zegt niet dat we handelen aan hem moeten overlaten. Ik denk dat we moeten vertrouwen en streven. (2)
Overgave als slecht beeld. Daarnaast ben ik het niet eens met het gebruik van de term ‘overgeven’ m.b.t. deze thematiek. Een overgave doe je als je gestreden hebt maar niet opgewassen bleek tegen je tegenstander. Overgave is dan een manier om de dood te ontkomen. Als je je overgeeft aan je overwinnaar doe je dat met de hoop dat je tegenstander je enigszins genadig is en je verder niet al te veel beschadigt. Het beeld ‘overgave’ suggereert een situatie waarin er geen goede uitkomst is, een situatie die draait om overleven maar waar ‘vol leven’ uit het zicht is. Daar geeft het christelijke spreken over ‘overgave aan God’ mij een beklemmend gevoel. Dit lijkt mij niet van toepassing op God, omdat God ons juist vol leven wil geven.
Goede betekenis van ‘overgave’. Er is echter nog een andere betekenis van overgave, namelijk die in het beeld van ‘vol overgave ergens mee bezig zijn’. Dit betekent dat je volledige aandacht geeft aan hetgeen je doet. In zo’n toestand word je niet afgeleid en ben je niet gehinderd door zorgen. Deze betekenis van overgave lijkt mij wel gezond en toepasselijk op de levenshouding die we moeten hebben.